Είναι φαινομενικά αντιφατικός ο χαρακτηρισμός «μορφωμένος-αμόρφωτος», καθώς κάποιος που είναι μορφωμένος δεν μπορεί να είναι και αμόρφωτος ταυτόχρονα. Εν αρχή, σε αυτό που μπορεί να συμφωνήσουμε όλοι είναι πως μία γνώση αποκτά αξία όταν γίνεται πράξη. Σήμερα βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου η γνώση δίνεται απλόχερα. Ο καθένας μπορεί να έχει πρόσβαση σε οποιαδήποτε σχεδόν πληροφορία. Η χρήση του Ίντερνετ έχει εκτινάξει αυτή τη δυνατότητα στα ύψη. Αυτή η ευκολία να κατέχουμε τη γνώση, σε σχέση με το βομβαρδισμό πληροφόρησης που δεχόμαστε, μας έχει φέρει σιγά σιγά μπροστά σε μια θεοποίηση της γνώσης (της διανόησης).
Η γνώση είναι απαραίτητο στοιχείο στην εξέλιξη όλων. Είναι απαραίτητη όπως το νερό στον ανθρώπινο οργανισμό. Όπως το νερό για να μας βοηθήσει πρέπει να μπει στον οργανισμό δηλαδή πρέπει να το πιούμε, έτσι και η γνώση για να μας βοηθήσει θα πρέπει να την εφαρμόσουμε.
Κάποτε ο Ηγεσίας ζητούσε επίμονα από το Διογένη να του δανείσει μερικά από τα συγγράμματά του, για να κατανοήσει καλύτερα ένα θέμα που τον απασχολούσε και να πλουτίσει τις γνώσεις του. Ο Διογένης γενικά αντιστεκόταν, αλλά κάποια στιγμή ήρθε η ώρα να συζητήσουν το θέμα. Τότε ο Διογένης είπε στον Ηγεσία ποια ήταν η αιτία που δεν του έδινε τα συγγράμματα. «Ανόητος είσαι Ηγεσία. Τα ζωγραφικά σύκα δεν τα θέλεις, προτιμάς τα αληθινά, την άσκηση όμως την αληθινή την παραμελείς και στρέφεσαι σε αυτήν που είναι γραμμένη».
Ο αναλφαβητισμός, όπως το λέει και η λέξη, δηλώνει την παντελή άγνοια της γραφής και της ανάγνωσης, όσο μπορεί να συμβαίνει αυτό στην εποχή μας, ενώ ο λειτουργικός αναλφαβητισμός δηλώνει έλλειψη μεγάλης ή μικρής ικανότητας να χρησιμοποιεί το άτομο τις γνώσεις που παρέχει η κοινωνική ζωή και να τις μεταχειρίζεται. Να αξιοποιεί δηλαδή τις γνώσεις που αποκτάει μέσω της γραπτής και της προφορικής αποτύπωσης του λόγου και μέσω αυτού των πληροφοριών που κατέχει.
Με βάση τον ορισμό της UNESCO (1978) που αποδέχεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (1987) o «λειτουργικός αναλφαβητισμός ορίζεται ως απώλεια της ικανότητας ενός ατόμου, που έχει παρακολουθήσει την υποχρεωτική εκπαίδευση, να κατανοεί με επάρκεια τον προφορικό και γραπτό λόγο, να διατυπώνει με σαφήνεια τη σκέψη του, να κάνει αφαιρετικούς συνειρμούς, να αναπτύσσει κριτική σκέψη, να εκμεταλλεύεται ευκαιρίες για βελτίωση των γνωστικών του δεξιοτήτων».
Τους τελευταίους αιώνες έχουμε διαιρέσει τον άνθρωπο σε δύο κομμάτια. Χωρίσαμε τη γνώση του ανθρώπου από την ουσία του, από τις αξίες του, από τα υπερβατικά ενδιαφέροντά του. Η γνώση απομονώθηκε, περιορίσθηκε σ’ ένα ειδικό δοχείο που λέγεται εγκέφαλος. Αυτό το δοχείο κατέληξε να θεωρείται σαν ένα κουτί με εργαλεία: παίρνουμε από μέσα του το τάδε ή το δείνα εργαλείο για να κάνουμε μια συγκεκριμένη δουλειά. Δεν υπάρχει πια η ενότητα του ανθρώπου και της γνώσης του. Υπάρχουν μόνον εξειδικευμένα εργαλεία για εξειδικευμένες εργασίες. Σ’ αυτό το σημείο η γνώση γίνεται απλή πληροφορία. Ιδιαίτερα σε μια εποχή που η γνώση φαίνεται να έχει διαζευχθεί ολότελα από τη ζωή.
Αν οι κατάλληλες γνώσεις είναι απαραίτητες για τη συνοχή της ζωής ενός ανθρώπου, βγαίνει αναγκαία το συμπέρασμα ότι η αποστέρηση των ανθρώπων από τέτοιες γνώσεις μπορεί να γίνει πηγή σύγχυσης και αποδιοργάνωσης στη ζωή τους. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς οξυδερκής παρατηρητής για ν’ αντιληφθεί ότι αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα. Οι νέοι άνθρωποι (κι όχι μόνον αυτοί) είναι χαμένοι, μπερδεμένοι και αλλοτριωμένοι, επειδή δεν διαθέτουν τις κατάλληλες γνώσεις για να τους καθοδηγούν δεν έχουν πυξίδα, δεν έχουν την αίσθηση ότι υπάρχει ένα κέντρο που θα έδινε νόημα στο γύρω τους κόσμο. Αντί γι’ αυτό εφοδιάζονται με τυποποιημένες πληροφορίες και ξερά δεδομένα, με μια ειδημοσύνη που συχνά διαπιστώνουν ότι είναι απρόσφορες γνώσεις.
Η αισθητηριακή γνώση και η λογική γνώση διαφέρουν ποιοτικά μα ωστόσο δεν είναι ξεκομμένες η μία από την άλλη, αλλά είναι ενωμένες στη βάση της πράξης.
Αυτό που έχουμε αντιληφθεί με τις αισθήσεις μας, δεν μπορούμε να το κατανοήσουμε άμεσα, και, μόνο αυτό που έχουμε κατανοήσει, μπορούμε να το αντιληφθούμε με βαθύτερο τρόπο. Η αισθητηριακή αντίληψη δεν μπορεί να λύσει παρά το πρόβλημα των εξωτερικών όψεων των φαινομένων· το πρόβλημα της ουσίας δεν μπορεί να λυθεί παρά μόνο από τη θεωρία. Η λύση των προβλημάτων αυτών δεν μπορεί να επιτευχθεί κατά κανένα τρόπο έξω από την πρακτική. Κανένα φαινόμενο δεν μπορεί να γνωρίσει ο άνθρωπος αν δεν έρθει σε επαφή μ’ αυτό, χωρίς δηλαδή να ζήσει (να παραδοθεί στην πρακτική) στον ίδιο το χώρο μέσα στον οποίο εκδηλώνεται το φαινόμενο αυτό.
Αν θέλουμε να αποκτήσουμε γνώσεις, πρέπει να πάρουμε μέρος στην πράξη που μετασχηματίζει την πραγματικότητα. Όποιος θέλει να μάθει τι γεύση έχει η μπανάνα, πρέπει απλώς να φάει μία μπανάνα. Η πηγή όλων των γνώσεων βρίσκεται στα ερεθίσματα που δέχονται από τον αντικειμενικό εξωτερικό κόσμο τα αισθητηριακά όργανα του ανθρώπου, μέσα από τις αισθήσεις, τις άμεσες εμπειρίες και τα βιώματα. Οι Κινέζοι έχουν ένα παλιό γνωμικό: «Αν δεν χωθούμε στη φωλιά της τίγρης πως θα μπορέσουμε να πιάσουμε τα μικρά της;». Αυτό το γνωμικό ισχύει και για την ανθρώπινη πρακτική και στον ίδιο βαθμό, για τη θεωρία της γνώσης.
Γνώση ξεκομμένη από την πράξη είναι αδιανόητη.
αλέξιος βανδώρος
…………….
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο blog του ΑποφασίΖΩ > https://goo.gl/MFD9aQ
EL 
EN 